AHMET YESEVİ

[KÖKBÖRİ]

Orta AsyaTürkleri arasında İslamiyeti yayan, Anadolu’nun Türkleşmesinde veMüslümanlaşmasında büyük katkıları olan Hoca Ahmet Yesevî’nin doğum tarihikesin olarak bilinmemektedir. Ancak onun Yesi(Türkistan)’de hicrî 5. asrınortalarında doğduğu tahmin edilmektedir.

Adı Ahmet binİbrahim bin İlyas Yesevi olup, Pir Sultan, Hoca Ahmet, Kul Hace Ahmet diye de tanınır.Yesi şehrinde ilim ve terbiye tahsil etmiştir. Bundan dolayı Yesevî adıyla şöhretbulduğu kabul edilmiştir.

Hoca Ahmet Yesevi,küçük yaştan itibaren, babası Sayram’lı Şeyh İbrahim Ata’dan feyz aldı.İbrahim Ata, Sayram’ın en meşhur velilerindendi.

HocaAhmed, çok küçük yaşta annesini, 7 yaşında iken de babasını kaybetti. Babasınınölümünden sonra önce Yesi’de Arslan Baba’dan ders alan Hoca Ahmet, kısa zamandatasavvufta yüksek mertebelere ulaştı. Arslan Babanın vefatından sonra ise Buhara’yagiderek, büyük evliya Yusuf Hamedanî’nin öğrencisi oldu. Hamedanî’den icazet vehilafet alan Hoca Ahmet, hocasının vefatından sonra bir süre Buhara’da talebeyetiştirdi.

Dahasonra Yesi’ye dönen ve talebe yetiştirmeye orada devam eden Ahmed Yesevi,çevresindeki Türklere İslamiyeti öğretti ve şöhreti kısa zamanda Türkistan,Maveraünnehir, Horasan ve Harezm’e yayıldı. Yetiştirdiği öğrenciler, çeşitliülkelere dağılarak, oralarda İslamiyet’in doğru olarak öğrenilmesinisağladılar.

AhmetYesevi’nin yaşadığı dönemde, Türkistan’da ilk Müslüman Türk devletlerindenKarahanlılar hakimdi. Bu yüzden İslamiyet, Seyhun Irmağı civarı ile göçebeTürkler arasında kolayca yayıldı.

Zamanınınen büyük alim ve velilerinden olan Yesevi’nin tasavvufta tuttuğu yola ‘Yeseviyye’denildi. Önce Seyhun çevresinde ve Taşkent civarında yayılan Yeseviyye yolu, dahasonra Harezm ve Maveraünnehir’de güçlendi. Ahmet Yesevi’nin sohbetlerinde yetişenbirçok derviş, onun tasavvuf yolunu Horasan, Azerbaycan, Hicaz ve Anadolu’yayaydılar.

Sadebir Türkçe ile yazdığı derin manalı veciz sözleriyle, ‘Hikmet’ adlışiirlerini Divân-ı Hikmet adlı eserinde toplayan Ahmet Yesevi’nin hikmetleri, kısazamanda doğuda Çin sınırına, batıda Akdeniz ve Marmara sahillerine kadar yayıldı.

AhmetYesevî böylece Anadolu’daki Türk edebiyatının gelişmesine ve Yunus Emre gibibüyük şair-mutasavvıfların yetişmesine zemin hazırladı.

HocaAhmet Yesevî, Peygamber Efendimizin (S.A.V.) sünnetine sıkı sıkıya bağlı idi. Buyüzden, Hazreti Muhammed’in vefat ettiği 63 yaşına geldiğinde, ‘artıkyeryüzünde durmamak için’ kendisine yer altında bir hücre yaptırdı. Geri kalanuzun ömrünün çoğunu burada yaşayarak, bu hücrede ibadet ve tefekkür içindegeçirdi.

Yesevî,bir günü üç kısma ayırırdı. Günün büyük bir bölümünde ibadet ve zikirlemeşgul olur, bir bölümünde öğrencilerine ders verir, kalan bölümünde de,kendisinin ve öğrencilerinin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla tahta kaşıklaryaparak, bunları satardı.

HocaAhmet Yesevî, doğduğu yer olan Yesi’de 1194 yılında vefat etti. O sırada birrivayete göre 125, diğer bir rivayete göre de 133 yaşında idi. Seyhun’un sağsahilinde defnedilen Hoca Ahmet Yesevi’nin kabri üzerindeki türbe ve külliyeyi,Büyük İmparator Timur yaptırdı.