BİLGE KAĞAN

[KÖKBÖRİ]

Bilge Kağan,683 yılında doğdu. Babası Göktürk Devleti’ni yeniden kuran İlteriş KutlugKağan, annesi İlbilge Hatun’dur. 8 yaşında babasını yitiren Bilge, 24 yıl boyuncaGöktürk Devleti kağanlığı yapan amcası Kapağan Kağan’ın elinde büyüdü.

Bilge Kağan, amcasıöldüğünde yerine geçen oğlu İnal’ı devirerek 32 yaşında GöktürkDevleti’nin başına geçti. Devletin yönetimini ele alan Bilge’nin ilk işi iyi biryönetim oluşturmak oldu. Bunun için, ordunun başına 31 yaşındaki kardeşi KülTegin’i, vezirliğe de Tonyukuk’u getirdi.

BilgeKağan’ın en büyük hayali milletini yerleşik hayata geçirip onları şehirlerdeoturtmak idi. Ama buna vezir Tonyukuk karşı çıkarak, “Türkler, Çinlilerin yüzdebiri kadar bile değildiler. Su ve otlak peşindedirler. Avcılık yaparlar. Belli biryerleri yoktur ve savaşçıdırlar. Kendilerini güçlü görünce, ordularıyürütürler. Güçsüz bulunca kaçarlar ve gizlenirler. Çinlilerin sayıüstünlüklerini böylece etkisiz kılarlar. Türkleri surlarla çevrili bir kenttetoplarsanız ve bir kez Çin’e yenilirseniz, onların tutsağı olursunuz ” dedi.

BilgeKağan, bir dönem de Türkler arasında Budizm’i yaymak hevesine kapıldı. Tapınaklaryaparak Türkleri Budist yapmak arzusunu taşıdı. Vezir Tonyukuk, bu düşünceye dekarşı çıkarak, Budizm’in insandaki hükmetme ve iktidar duygusunu zaafauğrattığını, kuvvet ve savaşçılık yolunun bu olmadığını, eğer Türkmilletinin yaşaması isteniyorsa bu din ve tapınakların ülkeye sokulmamasıgerektiğini söyledi.

BilgeKağan, çok itibar ettiği Veziri Tonyukuk’un tavsiyelerine uyarak, aklından geçen buplanları yapmadı.

BilgeKağan döneminde Göktürk Devleti’nin sınırları Çin’in Şan-Tung ovasından,İç Asya’da Karaşar bölgesine, kuzeyde Bayırku sahasından Ani ırmağı havalisi veBatı Demir Kapı’ya (Ceyhun Irmağı’nın yakınında Semerkant-Belh yolu üzerinde)kadar ulaştı.

Önceveziri Tonyukuk’u sonra kardeşi Kül Tegin’i kaybeden Bilge Kağan’ı, Çinlilerleişbirliği yapan bakanı Buyrak Cor zehirledi. Yatağında hasta yatarken, kendisinizehirleten bakan ve yardımcısını öldürten Bilge Kağan, 25 Kasım 734’de öldü.

BilgeKağan’ın cenazesi 22 Haziran 735 tarihinde büyük bir törenle defnedildi.