ZİYA GÖKALP

[KÖKBÖRİ]

Fikirve sanat adamı, şair. 1876 yılında Diyarbakır'da doğdu, 1924 yılında İstanbul'daöldü. Baytar Okulu'nun son sınıfındayken gizli cemiyet kurmaktan tutuklandı. 9 ayhapis yattıktan sonra Diyarbakır'a sürüldü, İkinci Meşrutiyet ilân edilinceİttihat ve Terakki Partisi'nin orada şubesini açtı. Sonra Selânik'e geldi, GençKalemler dergisine yazılar yazdı, Meşrutiyetten sonra partinin genel merkez kuruluüyesi oldu. 1924'te TBMM'ne girdi. Aynı yıl vefat etti. Büyük bir Türkçü idi.

ZiyaGökalp, çağdaş Türk düşünce tarihinin en büyük düşünürlerindendir.Türkçülük akımının felsefesini yapmış, Türkiye'de millî edebiyatıngelişmesini sağlamış bir sosyolog ve mürşittir.

Tarihinçeşitli medeniyet eserlerini kucağında taşıyan Diyarbakır'da doğdu. Bu şehir,kütüphaneleri, medreseleri ile Anadolu'nun en eski kültür merkezidir. 1876 yılının23 Mart günü, Ziya Gökalp'in babası vilâyet Evrak Müdürü Tevfik Efendi, evininselâmlığında oturmuş, eşinin doğum haberini beklerken Çolu Hoca adında birziyaretçi geliyor :

“Busaatte bir oğlunuz olacak, adını Mehmet Ziya koyunuz...” diyor.

Gerçekten,bir süre sonra Tevfik Efendinin bir oğlu dünyaya geliyor, adını Mehmet Ziyakoyuyorlar. Ana ve baba, çocuğun yetişmesi için büyük özen gösteriyor. KüçükZiya, daha yedi sekiz yaşlarında Şah İsmail’leri, Aşık Kerem’leri okuyor. Ondört yaşına gelince Ziya Paşaların, Namık Kemallerin eserlerinden zevk almağabaşlıyor. Babası Tevfik Efendi ileri görüşlü bir insandır. Ziya'ya okuma zevkiniaşılıyor, onu yüce ülkülerle besliyor. Namık Kemal'in öldüğü gün oğluna:

"Bugünbüyük bir matem günüdür, çünkü milletin en büyük adamı Namık Kemal öldü. Sende onun yolundan gideceksin, onun gibi vatansever, hürriyet sever olacaksın",diyor. Psikolojik bir anlayışla yapılmış olan bu telkin, Ziya için bir baba vasiyetiolmuş, ona yön vermiştir.

ZiyaRüştiye Mektebinde okurken babası ölüyor. Onun yerini amcası Hasib Efendi alıyor.Hasib Efendi, İslâm felsefesini iyi bilen, aydın bir insandır. Ziya'ya, İbni Sina,İbni Rüşd, İmam Gazzali gibi büyük İslâm filozoflarını tanıtıyor.Arapça’yı, Farsça’yı ve bilimsel araştırma metotlarını öğretiyor.

Dahasonra ölmüş olan amcasının vasiyetine uyarak kızı ile evlenmiştir.

Ziya,1890'a doğru İdadi Mektebine giriyor. Kelâm, fizik ve biyoloji okuyor. Birbirine zıtbu iki akım, kafasında hakikat şimşekleri yerine derin bir şüphecilik doğurmuştur.